G3/4", M25x2, M26x2 voor O2% groter dan 21%, G5/8", DIN, klein-konisch E17, "ontplofte" duikflessen, losgeschoten kranen... hoe zit dat nu allemaal? Nochtans heel simpel: de JUISTE afsluitkraan op de JUISTE fles op de JUISTE manier... een klein overzicht hieronder van wat wel en wat NIET OK is bij een aantal courante schroefdraden: Fles Kraan OK/NOK G3/4" G3/4" OK M25x2 M25x2 OK M25x2 G3/4" past niet eens, schroefdraad van de kraan is breder dan de flesopening G3/4" M25x2 KAN met kracht fout worden geforceerd gemonteerd ONVEILIG!!!!! Er heerst dikwijls heel wat begripsverwarring en men zit dan schroefdraden van flessenhalzen en binnen in de kraanaansluiting door mekaar te haspelen en dat maakt het allemaal niet veel duidelijker. Vb. een veel voorkomende fout/verwarring is dat men het heeft over M26-kranen versus M25-kranen terwijl die M26x2 verwijst naar de schroefdraad in de kraan voor de koppeling van een 1ste trap op de kraan, en de M25x2 verwijst naar de schroefdraad van de koppeling tussen de kraan en de fles zelf, twee totaal verschillende plaatsen/dingen dus. Op de foto linksboven staan de meest gangbare schroefdraden vermeld die je bij klassieke duikflessen kan vinden. Het weze duidelijk dat met de 200/300bar druk op de fles je best zorgt dat je de juiste dingen op de juiste manier vastzet want het kan anders behoorlijk fout lopen!!! Gelukkig zijn de maten van de diverse schroefdraden zo gekozen dat je normaal gezien geen foute combinaties kan maken, met 1 enkele uitzondering die jammer genoeg al een aantal slachtoffers heeft gemaakt, en dat is een M25x2-kraan in een fles draaien met een G3/4"-draad in de flessenhals... De maatvoering van een G3/4"-kraan en een M25x2-kraan ligt namelijk vrij dicht bij mekaar: de diameter van een M25x2-kraan is net een tikkeltje kleiner dan die van een G3/4"-kraan, en de 2mm spoed van een M25x2-kraan is net iets groter dan de (afgerond) 1.8mm van een G3/4" 14tpi (threads per inch) kraan. Dat maakt dat een M25x2-kraan "bijna past" in een G3/4"-flessenhals maar dit gaat evenwel niet "zomaar", je moet daar aardig wat kracht op zetten om die combinatie te forceren en dat lukt wel omdat de verchroomde messing schroefdraad van de kraan "ingesneden" wordt door de stevige stalen schroefdraad van de flessenhals. Echter gewoon al het feit dat je daarvoor kracht nodig hebt zou een belletje moeten doen rinkelen dat men serieus fout bezig is want het zijn m.u.v. de klein-konische E17-draad allemaal gewone rechte draden die je met 2 vingers vlot moet kunnen verdraaien bij het monteren en demonteren... maar helaas, niet iedereen heeft blijkbaar dit gezond verstand en zo gebeuren dan (zware) accidenten... zie vb. pag.22-23 in de Hippocampus nr.234 van mei/juni 2011. Zo'n foute combinatie gaat niet noodzakelijk van de eerste keer loskomen, dat kan een aantal keer "goed" gaan maar eigenlijk speelt men hier russische roulette met de meer dan 1 ton kracht die op zo'n kraan zit van een volle duikfles en vroeg of laat knalt die kraan eruit en dan kan je alleen maar hopen dat daar niemand in de buurt is! Hoe kan je zo'n foute combinatie van kraan en fles voorkomen? Heel simpel... door er zelf met je fikken van af te blijven als je er niks van kent en zelfs niet eens snapt dat de juiste combinatie van kraan en schroefdraad moeiteloos moet kunnen draaien! Maar wil je zelf toch gaan sleutelen dan is het bij rechte schroefdraden echt geen rocket science en iemand die een gewone moer en een bout op mekaar kan draaien, en weet en beseft dat als het goed past je met 2 vingers dat moet kunnen doen, kan dan ook een G3/4"- of een M25x2-kraan op een G3/4"- resp. M25x2-fles monteren zonder dat daar een probleem kan ontstaan. En daar zijn dan een paar dingen die je helpen om niks fout te doen. Vb. als je een kraan demonteert (vb. als je kraan en/of fles wil reinigen, of de fles laten keuren enz.) moet je gewoon er op letten dat je diezelfde kraan terug op diezelfde fles monteert en dan blijft het de juiste combinatie. Wil je vb. een nieuwe kraan monteren, kijk dan op het ogief van de fles welke schroefdraad er in de flessenhals zit en zorg dat je andere kraan hebt met dezelfde schroefdraad, en zeker bij nieuwe kranen staat normaal gezien ook de schroefdraad vermeld op de kraan. Heb je een "onbekende" fles (vb. je kan owv verflagen de schroefdraad vermeld op het ogief niet lezen) en/of een "onbekende" kraan waar geen maat op de kraan vermeld staat, dan kan je door de spoed van de schroefdraad te meten/testen snel zien of je met een 2mm spoed (en dus een M25x2-draad) zit dan wel met een ongeveer 1.8mm spoed (14tpi, en dus een G3/4"-draad)... je kan die spoed proberen meten met een meetlat of je kan een handig hulpmiddeltje gebruiken... Vb. voor de 14tpi-spoed kan je iets gebruiken wat eigenlijk iedere duiker heeft liggen en dat is een gewone DIN-insert uit de kraanopening van een klassieke DIN G5/8" 14tpi koppeling omdat die dezelfde spoed heeft als een G3/4"-kraan/fles, en als je dan die DIN-insert op de schroefdraad van een G3/4"-kraan/fles past moet dat perfect passen en weet je dat je een G3/4"-kraan/fles hebt. Past het niet dan zit je met een M25x2-kraan/fles. En als je dan helemaal zeker wil zijn neem je een stevige bout met metrische schroefdraad met 2mm spoed (een M16x2-bout op de foto onderaan) en kan je die dan als kaliber gebruiken voor de 2mm-spoed. Belangrijke opmerking: een M25x2-kraan met geweld in een G3/4"-fles forceren is uiteraard een zwaar veiligheidsrisico! Maar het is absoluut niet zo dat de "juiste kraan in de juiste fles" altijd OK is... zie vb. de onderste foto hiernaast, dat is een M25x2-kraan waarbij men er in was geslaagd om die eerst scheef in een M25x2-fles te forceren en waarbij een heel deel van de draad zwaar beschadigd was, ondanks dat het een "juiste kraan" was! Belangrijke opmerking: met de EU-norm EN-144-1 heeft de EU (na een overgangsperiode die eindigde in 2010) de verkoop van nieuwe duikflessen met een G3/4"-draad in de flessenhals verboden (in de rest van de wereld buiten de EU zijn G3/4"-flessen nog steeds schering en inslag, zonder enig probleem). Dit betekent dat mettertijd (na enkele tientallen jaren) de G3/4"-flessen bij ons zullen verdwijnen maar tot nader order kunnen/mogen die flessen uiteraard nog altijd in gebruik blijven, op voorwaarde natuurlijk dat die zoals wettelijk voorzien periodiek gekeurd blijven. Let wel: sommige duikwinkels (vooral in NL) weigeren nu al duikflessen met G3/4"-draad te vullen met als reden "het mag niet meer"... hetgeen uiteraard nonsens is, het is gewoon een zelfbedachte regel die ze zichzelf opleggen. Opmerking ivm de klein-konische E17-draad: in tegenstelling tot de "rechte" schroefdraden wordt hier de afdichting verzekerd dmv Teflon-tape en het strak aandraaien van de draad met een moment van 80Nm (in een Alu-fles, 120Nm in een stalen fles). Bij deze draad is het dus perfect normaal dat men naarmate men de kraan verder in de fles draait er een steeds grotere weerstand komt! Zie ook deze info ivm montagerichtlijnen voor andere kranen/schroefdraden. Opmerking ivm vast/losdraaien van "rechte" kranen G3/4" en M25x2: om beschadingen aan het kraanlichaam te vermijden gebruik je best een DIN 5/8"-draadstang/verlengstuk om in de DIN-kraan te draaien en daarmee dan de nodige hefboomarm te voorzien om de kraan vast/los te draaien! Een korte tik met een hamer op het uiteinde van dat verlengstuk en je kan de kraan dan zo verder losdraaien... en omgekeerd op het einde een korte tik met de hamer en je kraan zit weer voldoende vast. Ter info: de schroefdraad in de 1ste trap zelf voor de aansluitingen van de slangen: De standaard schroefdraad voor een MD-aansluiting is 3/8" en 24tpi. Vroeger (meer dan 30 jaar geleden) hadden zowel de hogedruk- als de lagedruk-poorten en slangen soms dezelfde schroefdraad en je snapt wel dat dit soms tot vergissingen en bijhorende accidentjes leidde... Nadien heeft men een andere/grotere schroefdraad genomen voor de HD-aansluiting (zie foto hiernaast, 7/16" en 20tpi) en kan je je niet meer vergissen want het ene past niet op het andere omdat zowel de diameter als de spoed van de schroefdraad merkelijk verschillend is. Let wel: sommige merken, of bepaalde modellen van 1ste trappen van die merken (vb. Mares MR22 1ste trap), gebruiken een grotere/bredere 1/2"-draad voor de "high performance" lagedruk-poort en uiteraard moet dan ook de bijhorende middendrukslang dezelfde schroefdraad hebben. Langs de kant van de aansluiting op de 2de trap heb je normaal gezien bij de gangbare merken en modellen van 2de trappen dezelfde aansluiting. Opmerking ivm klappende slangen: de koppeling van de HD-slang op de 1ste trap is uit veiligheid speciaal zo ontworpen met die orifice om ervoor te zorgen dat bij een eventueel klappende HD-slang je niet met een gevaarlijk rondzwiepende slang zit, en ook dat je in zo'n geval tijd zat hebt (typisch 10-20min en zelfs langer ifv het flesvolume) vooraleer je fles leeg is gelopen (vooral belangrijk als je op dat moment nog ver/diep onderwater zou zitten en mogelijk nog wat verplichte decostops moet maken). Uiteindelijk ga je onderwater bij een klappende MD-slang sneller met een lege fles zitten (typisch 5-10min bij hetzelfde flesvolume) dan ingeval van een klappende HD-slang! Zie o.a. dit illustratief filmpje van Curt Bowen.